Þingmannaheimsóknir

Á morgun, þriðjudaginn 1. júlí ætla þingmenn Samfylkingarinnar í Suðurkjördæmi, Björgvin G. Sigurðsson, viðskiptaráðherra og Lúðvík Bergvinsson, formaður þingflokks Samfylkingarinnar að heimsækja Hornafjörð.

Haldinn verður súpufundur í hádeginu í Pakkhúsinu þar sem allir eru velkomnir. Yfirskrift fundarins er byggða - og efnahagsmál. Þeir munu líka nota tímann til þess að heimsækja fyrirtæki og stofnanir í sveitarfélaginu og hitta fólk.

Eins og staðan er í efnahagsmálum þjóðarinnar um þessar mundir þá er líklegt að fólk vilji ræða við við þingmennina um þá stöðu. Raddir innan samtaka atvinnulífsins verða sífellt háværari um að stjórnvöld eigi að gefa út yfirlýsingu um að Ísland stefni að inngöngu í Evrópusambandið og ætli í kjölfarið á því að taka upp Evru. Þetta eru auðvitað mál sem vert er að ræða um þessar mundir.

Það kæmi mér heldur ekki á óvart að fólk myndi vilja ræða málefni Vatnajökulsþjóðgarðs í tengslum við umræður um byggðamál. Þar hafa síðustu atburðir verið með þeim hætti að nauðsynlegt er að ræða þau mál hispurslaust.

Nýting eða náttúruvernd

Nú þegar allir heilögustu predikarar Vinstri Grænna hrópa á torgum að Samfylkingin hafi svikið kosningaloforð sín í náttúruverndarmálum er vert að minnast ummæla Steingríms J. Sigfússonar að loknum síðustu kosningum. Þá sagði hann að ef staða mála í Helguvík og Bakka væri með þeim hætti að ekki væri aftur snúið þá ætti það ekki vera frágangssök ef Sjálfstæðisflokkurinn vildi mynda stjórn með VG. Þar með lagði hann öll spilin upp í hendurnar á Sjálfstæðisflokknum. Þetta sagði hann m.a. annars í hádegisviðalinu á Stöð 2 16. maí, fjórum dögum eftir kosningar.

Vinstri Grænir létu alltaf í veðri vaka að Framsóknarflokkurinn væri aðalgerandinn í hinni svokölluðu stóriðjustefnu. Á þeim var helst að skilja að Sjálfstæðismenn væru bara saklausir áhorfendur í þeim málaflokki og létu bara tilleiðast vegna vilja Framsóknar. Auðvitað átti það ekki við nein rök að styðjast en það hentaði bara hagsmunum Vinstri Grænna betur að haga málflutningi sínum þannig.

Sama er upp á teningnum núna. Nú hentar það Vinstri Grænum að snúa einhverju, sem þeir vilja kalla stóriðjustefnu, upp á Samfylkinguna. Þess vegna er vert að minnast á ríkisstjórnarsáttmála Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks en þar segir:

• Stefnt verður að því að ljúka vinnu við rammaáætlun fyrir lok árs 2009 og leggja niðurstöðuna fyrir Alþingi til formlegrar afgreiðslu.
• Þar til sú niðurstaða er fengin verði ekki farið inn á óröskuð svæði án samþykkis Alþingis, nema rannsóknar- eða nýtingarleyfi liggi fyrir.

 

Þarna er nauðsynlegt að benda sérstaklega á setninguna þar sem getið er um óröskuð svæði. En áframhaldandi rannsóknir á þeim svæðum, sem tengjast hugsanlegri uppbyggingu á álveri á Bakka við Húsavík, fela ekki í sér að farið sé inn á óröskuð svæði. Það er grundvallaratriði í þessari umræðu.

Vinna við rammáætlun um verndun og nýtingu er í fullum gangi í iðnaðarráðuneytinu og það er sú vinna sem hlýtur að skipta öllu máli ef einhvern tíma á að nást sæmileg sátt í náttúruverndarmálum hjá þjóðinni.

Þjóðgarðs - og heilbrigðisblús

Ýmislegt bar á góma á fundi bæjarráðs í dag. Hæst báru þó umræður um Vatnajökulsþjóðgarð og heilbrigðis - og öldrunarmál. Mikil samstaða var í umfjöllun bæjarráðs í umræðum um Vatnajökulsþjóðgarð. Samþykkt var bókun þar sem mótmælt er harðlega þeirri ákvörðun yfirstjórnar þjóðgarðsins að skrifstofustarf, sem auglýst var laust hjá þjóðgarðinum fyrir skemmstu, skyldi vera staðsett í miðborg Reykjvavíkur. Sú ákvörðun og auglýsingin koma auðvitað í kjölfarið á því að ákveðið var að framkvæmdastjóri þjóðgarðsins yrði staðsettur í Reykjavík. Auglýsing skrifstofustarfsins sýnir í hnotskurn hversu slæmt það var að ákveða ekki að framkvæmdastjórinn og þar með höfuðstöðvar þjóðgarðsins yrðu á áhrifasvæði þjóðgarðsins. Bæjarstjórn Hornafjarðar hefur lengi talað fyrir því að höfuðstöðvar Vatnajökulsþjóðgarðs ættu heima í sveitarfélaginu. Þær myndu falla vel að starfsemi í sveitarfélaginu og auka fjölbreytnina í atvinnulífinu. Mikilvægt er að nú einhendi yfirstjórn þjóðgarðsins sér í það verkefni að endurskoða fyrri ákvörðun sína um staðsetningu framkvæmdastjóra. Hægt er að lesa bókun bæjarráðs í heild sinni hér.  

Erfitt er að henda reiður á gagnrýni minnihlutans þegar kemur að heilbrigðis - og öldrunarmálum. Lítið er um efnislegar athugasemdir og menn í grunninn sammála um það að halda áfram með þjónustusamninginn. Einu athugasemdirnar, sem fram koma, eru byggðar á huglægu mati um að ekkert hafi verið gert af hálfu sveitarfélagsins til þess að tryggja nýjan samning. Það er beinlínis skondið í ljósi þess að fá mál hafa fengið ítarlegri og betri umfjöllun í bæjarstjórn. Einnig er mér til efs að fleiri fundir, fleiri skeyti, fleiri tölvupóstar eða fleiri símtöl hafi átt sér stað út af nokkru öðru máli á borði bæjarstjórnar. Flöskuhálsinn í þessu máli er ekki hjá bæjarstjórn Hornafjarðar. Hann hefur orðið til annars staðar, nánar tiltekið í stjórnarráðinu. Við höfum, allt frá því að samningaviðræður hófust, aðallega átt í viðræðum við heilbrigðisráðuneytið og fjármálaráðuneytið. Á síðustu vikum hefur síðan félagsmálaráðuneytið bæst við listann í kjölfar breytinga á verkaskiptingu innan stjórnarráðsins.

Ég hef sagt, bæði í gamni og alvöru, að áður en samningar náist verðum við búin að ræða við stjórnarráðið eins og það leggur sig. En þetta er ekkert gamanmál og úr þessum hnút í stjórnarráðinu verður að leysa sem allra fyrst.

Sjávarútvegur, atvinnumál og ESB

Ég flutti hátíðarræðu á 17. júni. Í henni fjallaði ég sérstkalega um stöðu sjávarútvegsmála, breytingar á atvinnuháttum landsmanna og um hugsanlega inngöngu okkar í Evrópusambandið og upptöku Evru í kjölfarið. Læt ræðuna fylgja hér með:

Góðir gestir - gleðilegan þjóðhátíðardag!

Á þessum degi tíðkast það gjarnan að líta um öxl. Líta yfir farinn veg og vega og meta það sem á daga okkar hefur drifið frá því að lýðveldið var stofnað á Þingvöllum 17. júní 1944 þegar Sveinn Björnsson var kjörinn fyrsti forseti Íslands. Íslenska lýðveldið er ungt að árum og hefur varla slitið barnsskónum ennþá. Samt sem áður hafa Íslendingar upplifað meiri þjóðfélagsbreytingar á þessum rúmu 60 árum en sögur fara af. Ef við skoðum svo líka tímann frá því Íslendingar fengu fullveldið viðurkennt árið 1918 þá eru breytingarnar slíkar að byltingu mætti kalla. Á þeim tíma hefur Ísland breyst úr því að vera eitt fátækasta ríki veraldar í eitt þeirra ríkustu.

Í gegnum þrotlausa vinnu eldri kynslóða hefur okkur tekist að að skapa það velsældarsamfélag sem við búum við í dag og fyrir vikið tekist að ávinna okkur virðingu annarra þjóða. 

Algjörar grundvallarbreytingar á atvinnuháttum þjóðarinnar hafa orðið á þessu tímabili. Þegar fullveldið náðist 1918 var landbúnaður stærsti atvinnuvegurinn en það breyttist með ógnarhraða. Undirstöðuatvinnuvegirnir færðust að sjávarsíðunni og þá auðlegð og velsæld sem við lifum við í dag má að mestu rekja til sjávarútvegs og fiskvinnslu sem hafa fram til þessa verið undirstöðuatvinnugrein þéttbýliskjarnanna á landsbyggðinni. Sjávarútvegurinn og fiskvinnslan og þær gjalderistekjur sem þar hafa skapast hafa verið undirstaðan fyrir það velferðarsamfélag sem við búum við í dag.

En í dag eru enn á ný eru að verða breytingar í atvinnuháttum landans.

Við getum tekið sem dæmi að árið 1989 lagði Hafrannsóknarstofnun til að þorskvótinn yrði 300.000 tonn. Fyrir næsta fiskveiðiár leggur Hafrannsóknarstofnun til að þorskvótinn verði minnkaður um 6.000 tonn og verði 124.000 tonn. Sjávarútvegsráðherra hefur áður sagt að þorkskvóti næsta fiskveiðiárs fari ekki niður fyrir 130.000 tonn - en það er sá kvóti sem ákveðinn var fyrir yfirstandandi fiskveiðiár - og þá var farið eftir tillögum Hafrannsóknarstofnunar. Sú niðurstaða varð mörgum gríðalegt áfall enda um gríðarlegan aflaniðurskurð að ræða með tilheyrandi tekjumissi útgerða, sjómanna, fiskvinnslufólks og samfélaganna vítt og breitt um landið sem byggja afkomu sína á stórum hluta á sjávarútvegi.

Til þess að setja þessa hluti í samhengi er rétt að geta þess að ef farið yrði að tillögum Hafrannsóknarstofnunar fyrir næsta fiskveiðiðár myndi það þýða 15 milljarða króna lækkun í útflutningsverðmætum. Við núverandi efnahagsástand yrði slík ákvörðun enn til að auka á þann vanda sem við stöndum frammi fyrir í dag.

Í ljósi þeirrar stöðu sem íslenskur sjávarútvegur stendur frammi fyrir og þeirra markmiða sem lagt var upp með í aflamarkskerfinu, sem sett var á laggirnar á 9. áratug síðustu aldar, er mikilvægt að við spyrjum spurninga sem lúta að því hvort þessi markmið um verndun og vöxt nytjastofnanna hafi náðst. Þess vegna get ég tekið heils hugar undir með sjávarútvegsráðherra þegar hann - í svari sínu til mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna - boðar heildarendurskoðun á fiskveðistjórnunarkerfinu.

Samfara slíkri endurskoðun er einnig mikilvægt að endurskoðun á aðferðafræði Hafrannsóknarstofnunarinnar fari fram. Tillögur stofnunarinnar eru nefnilega því marki brenndar að þær rannsóknaraðferðir sem þær byggja á eru mjög umdeildar. Margir skipstjórnarmenn og aðrir sjómenn eru í grundvallaratriðum ósammála aðferðafræði Hafró og það er auðvitað alvarlegt mál sem nauðsynlegt er að bregaðst við.

En eins og ég gat um áðan þá eru í dag að aftur að verða grundvallarbreytingar á atvinnuháttum landsins. Fram kemur í spá fjármálaráðuneytisins að fyrir árið 2008 er í fyrsta sinn gert ráð fyrir því að fiskur verði ekki í fyrsta sæti sem hlutfall af vöruútflutningi landsmanna. Skv. spá fjármálaráðuneytisins mun útflutningur áls taka fyrsta sætið af fiskinum á þessu ári. Áætlað er að tekjurnar af útflutningi áls verði 165 milljarðar en tekjur vegna sjávarútvegsins verði 130 milljarðar. Hér er því um grundvallarbreytingu að ræða og ljóst er að útflutningur áls og tekjur sem af honum skapast vega upp á móti þeirri rýrnun útflutningsverðmæta sem kvótaskerðing undanfarinna ára hefur haft í för með sér.

Ekki er heldur hægt að líta fram hjá því að eftir því sem hagræðing innan sjávarútvegsins og fiskvinnslunnar eykst og kvótinn flyst á sífellt færri hendur þeim mun erfiðara er að sjá fyrir sér - til framtíðar litið - mikla fjölgun starfa innan greinarinnar. Af þessum sökum hefur sennilega sjaldan verið mikilvægara en akkúrat núna að huga að áframhaldandi atvinnuuppbyggingu í landinu.

Viljum við halda áfram að auka hlutdeild álframleiðslunnnar eða viljum fara aðrar leiðir? Er skynsamlegt að halda áfram uppbyggingu álverksmiðja vítt og breitt um landið? Eru það störf sem börnin okkar koma til með að sækja í eða koma þau til með að leita í eitthvað annað? Eða er kannski ekki skynsamlegt að nálgast málið með þeim hætti að uppbygging einnar atvinnugreinar þurfi alltaf að vera á kostnað annarra.

Það er líka ljóst að þegar við upplifum efnahagserfiðleika eins og þá sem farið hafa um heimsbyggðina undanfarna mánuði þá breytist verðmætamat fólks hratt og það sem einu sinni leit út fyrir að vera mjög slæm hugmynd er ekki svo slæm í dag.

En efnahagserfiðleikarnir hafa líka leitt hugann að öðru og það er staða Íslands í samfélagi þjóðanna og ekki síst að stöðu íslensku krónunnar í ólgusjó alþjóðlegs fjármálaumhverfis. Hér er auðvitað fyrst og fremst verið að vísa í umræðuna um samninginn um evrópska efnahagssvæðið og hugsanlega aðild Íslands að Evrópusambandinu.

Margir halda því fram að ekki eigi að ræða hugsanlega aðild út frá tímabundnum erfiðleikum í efnahagsmálunum á meðan aðrir segja það nauðsynlegt vegna þess að þeir erfiðleikar - sem nú ganga yfir - koma sérstaklega illa við okkur vegna stöðu okkar sem flestir rekja til smæðar gjaldmiðilsins. Af þeim sökum sé óhjákvæmilegt að ræða inngöngu í Evrópusambandið og upptöku Evru í tengslum við þessa tímabundnu erfiðleika.

Um þessi mál eru eins og gefur að skilja mjög skiptar skoðanir. Einhverjir eru alfarið á móti því að rætt sé við Evrópusambandið um aðild Íslands á meðan aðrir eru harðir talsmenn þess að Ísland gangi í Evrópusambandið hvað sem það kostar. Flestir hygg ég þó að séu þar einhvers staðar mitt á milli - efasemdarfólk - þá meina bæði fólk sem hefur efasemdir um að núverandi ástand geti gengið til lengdar og líka fólk sem hefur efasemdir um að innganga í Evrópusambandið og upptaka Evru leysi öll okkar mál. Þetta sama fólk er þó tilbúið að skoða allar leiðir til þess að bæta ástandið.

Margir hörðustu andstæðingar aðildar að Evrópusambandinu halda því gjarnan á lofti að um fullveldisafsal væri að ræða ef Ísland gengi inn í Evrópusambandið. Það ber auðvitað að skoða en í slíkum vangaveltum er grundvallatriðið alltaf það hvort fullveldi okkar sé betur borgið utan Evrópusambandsins og þá með íslensku krónuna sem okkar gjaldmiðil eða sem frjáls þjóð í samstarfi þjóða sem við eigum margt sameiginlegt með. Í umræðunni um fullveldisafsal er þetta grundvallaratriðið sem þarfnast frekari umræðu og skoðunar.

Þó held ég að ljóst sé að þessi ákvörðun muni á endanum snúast blákalt hagsmunamat - krónur og aura. Matið mun á endanum snúast um það hvort efnahagslegur ávinningur verður af því fyrir Ísland að ganga inn í Evrópusambandið - á þeim grunni verður þessi ákvörðun tekin eins og svo margar aðrar.

En í allri þeirri orrahríð sem framundan er um þessi mál er vert að minnast þess að við erum frjáls og fullvalda þjóð sem hefur leyfi til þess að takast á um grundvallarsjónarmið og að á endanum er það okkar að taka ákvarðanir um hluti sem varða framtíð okkar. Það getum við gert vegna þeirra baráttu sem háð var fyrir sjálfstæði landsins og þeirri staðreynd fögnum við á 17. júní ár hvert.

Góðir þjóðhátíðagestir!

Ég óska öllum Hornfirðingum gleðilegs þjóðhátíðardags.

Vatnajökulsþjóðgarður stofnaður

Þann 7. júní síðastliðinn var ég viðstaddur ánægjulega samkomu í Skaftafelli í tilefni af stofnun Vatnajökulsþjóðgarðs. Þar var Þórunn Sveinbjarnardóttir, umhverfisráðherra stödd ásamt aðstoðarmanni sínum, Önnu Kristínu Ólafsdóttur, sem jafnframt er formaður yfirstjórnar Vatnajökulsþjóðgarðs. Umhverisráðherra var þarna mættur til þess að undirrita - við hátíðlega athöfn - reglugerð fyrir þjóðgarðinn og þar með að stofna hann formlega. Margt var um manninn enda um stóran og ánægjulegan áfanga að ræða.

Vatnajökulsþjóðgarður er stærsti þjóðgarður Evrópu og hann er stórvirki á svið náttúruverndar. Langt er um liðið síðan fyrst var farið að ræða um Vatnajökulþjóðgarð og mikil vinna hefur farið í að koma honum á laggirnar. Þannig að hér er um gríðarstóran áfanga að ræða. Þó liggur það fyrir að heilmikil vinna er framundan hjá stjórn garðsins í uppbyggingu hans. Eftir er að útfæra það hvernig menn ætla að markaðssetja þjóðgarðinn og hvernig þeir, sem stunda ferðaþjónustu og matvælavinnslu á áhrifasvæðum garðsins, geta nýtt sér tilurð garðsins sér til framdráttar. Enginn vafi er á því í mínum huga að miklir möguleikar eru fyrir hendi fyrir þá aðila sem stunda atvinnurekstur innan þessari greina til þess að bæta samkeppnisstöðu sína með tilkomu stærsta þjóðgarðs Evrópu. Í því liggja mikil tækifæri sem við verðum að nýta okkur.

Hins vegar olli það mér og fleirum töluverðum vonbrigðum þegar yfirstjórn þjóðgarðsins tók ákvörðun um að starf framkvæmdastjóra yfirstjórnarinnar yrði staðsett í Reykjvavík. Vonir Hornfirðinga stóðu til þess að höfuðstöðvarnar yrðu hérá Hornafirði í Ríki Vatnajökuls. Enda hafa sveitarstjórnarmenn og fleiri lengi talað fyrir því að það gæti orðið að veruleika.

Það hefur verið boðað af mörgum að náttúruvernd og atvinnuuppbygging séu ekki andstæðir pólar, að náttúruvernd geti í raun falið í sér atvinnuuppbyggingu og því trúðum við og gerum raunar enn. Þess vegna olli það verulegum vonbrigðum að stjórn þjóðgarðsins skyldi ákveða að fara þessa leið. Sú leið er ekki verið til þess fallin að gera náttúruverndina að trúverðugum kosti, í augum landsbyggðarfólks, þegar kemur að atvinnuuppbyggingu. Það er auðvitað alvarlegt mál ef ráðamönnum er alvara með því að gera náttúruvernd að raunhæfum kosti í atvinnuuppbyggingu á landsbyggðinni.